Besluit Omgevingswet wijzigingen mer

Onder de Omgevingswet zijn voor milieueffectrapportage inhoudelijke en vooral procedurele wijzigingen doorgevoerd. De wetgeving over milieueffectrapportage is opgenomen in afdeling 16.4 Omgevingswet en in hoofdstuk 11 en bijlage V van het Omgevingsbesluit. De belangrijkste wijzigingen zijn hieronder samengevat:

De verplichte kennisgeving geldt alleen nog voor het opstellen van een omgevingsplan en voorkeursbeslissing (in het kader van het projectbesluit);
De Omgevingswet kent geen limitatieve aanwijzing van wettelijke en bestuursrechtelijke plannen met een mogelijke plan-mer-plicht;
Introductie van een nieuw instrument: plan-mer-beoordeling;
De bijlagen C en D van het Besluit m.e.r. zijn samengevoegd in bijlage V Omgevingsbesluit;
De project-mer-(beoordelings)plicht is vereenvoudigd;
Het opstellen (en publiceren) van een notitie reikwijdte en detailniveau is niet meer verplicht (vormvrij), het afbakenen van reikwijdte en detailniveau als onderdeel van de plan-mer-procedure is wel verplicht;
De rol van de Commissie voor de mer is beperkt tot het geven van een toetsingsadvies voor het MER van plannen en programma’s;
Onder de Omgevingswet moet het uitvoerende bestuursorgaan formeel door het bevoegd gezag gemandateerd zijn voor het nemen van het mer-beoordelingsbesluit;
De initiatiefnemer is verplicht om (achteraf) te verantwoorden hoe met participatie is omgegaan;
In het plan-MER dient een voorstel te worden opgenomen voor een plan van aanpak of programma voor monitoring;
Onder de Omgevingswet zijn enkele termen gewijzigd.

Kennisgeving milieueffectrapportage

De verplichte openbare kennisgeving geldt alleen nog voor het omgevingsplan en de voorkeursbeslissing (in het kader van een projectbesluit). Als die twee planprocedures mer-plichtig zijn, dient in de openbare kennisgeving ook te worden vermeld dat het plan een mer-procedure zal doorlopen. Hoewel de openbare kennisgeving niet verplicht is voor de kerninstrumenten omgevingsvisie en programma, zal in de praktijk toch vaak ook voor een openbare kennisgeving worden gekozen. Dat heeft vooral te maken met de motiveringsplicht om achteraf te verantwoorden hoe met participatie is omgegaan.

Plan-mer-plicht

De plan-mer-plicht geldt in ieder geval voor de kerninstrumenten die onderdeel zijn van de beleidscyclus. Dit zijn de omgevingsvisie, programma, voorkeursbeslissing (als onderdeel van de procedure projectbesluit), omgevingsplan en omgevingsvergunning. Ook andere instrumenten, zoals de Regionale Energie Strategie (RES heeft status van een programma) en een verordening kunnen plan-mer-plichtig zijn. De plan-mer-plicht geldt wanneer sprake is van:

Kaderstelling voor toekomstige mer-plichtige of mer-beoordelingsplichtige projecten (zie bijlage V Omgevingsbesluit);
De noodzaak voor het opstellen van een passende beoordeling vanwege potentiële effecten voor Natura 2000-gebieden;
Het niet kunnen uitsluiten van aanzienlijke milieugevolgen, dit geldt ook voor plannen en programma’s die niet kaderstellend zijn.

Plan-mer-beoordeling

De Omgevingswet heeft een nieuw instrument geïntroduceerd. De plan-mer-beoordeling kan worden toegepast voor plannen en programma’s die betrekking hebben op een klein gebied of een kleine wijziging. Voor een klein gebied wordt als regel aangehouden een oppervlakte van 5% of minder van het gemeentelijk grondgebied. Het doel van de plan-mer-beoordeling is uitsluiten dat er potentieel aanzienlijke milieugevolgen zijn. De inhoud van een plan-mer-beoordeling is gelijk aan de project-mer-beoordeling. De plan-mer-beoordeling geldt niet voor projecten boven de drempel van kolom 2 uit bijlage V Omgevingsbesluit. Voor de plan-mer-beoordeling is geen apart besluit nodig. Het bevoegd gezag kan het resultaat toelichten en motiveren in het plan. Wel is het verplicht om instanties (doorklik) te raadplegen over reikwijdte en detailniveau van de plan-mer-beoordeling.

Raadpleging instanties:

De reguliere bestuursorganen en wettelijke adviseurs;
Minister van Infrastructuur en Waterstaat;
Minister van Landbouw, Natuur en Visserij;
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap;
of in plaats van de betrokken Minister een door hem aangewezen bestuursorgaan.

Het instrument leent zich vooral voor het vaststellen van omgevingsplannen en het overzetten van milieuregels naar omgevingsplannen. Gemeenten gaan namelijk de komende jaren voor afgebakende gebieden of thema’s onderdelen van het tijdelijke omgevingsplan omzetten naar een definitief omgevingsplan. Als uit de plan-mer-beoordeling blijkt dat potentieel aanzienlijke milieugevolgen kunnen worden uitgesloten, is een plan-mer-procedure niet nodig.

Omgevingsbesluit bijlage V

De bijlagen C en D van het Besluit m.e.r. zijn samengevoegd in 1 lijst in tabel V van het Omgevingsbesluit. Bijlage C bevatte alle projecten met een directe m.e.r.-plicht. In bijlage D waren alle projecten opgenomen die in aanmerking kwamen voor een m.e.r.-beoordelingsplicht. Bijlage V Omgevingsbesluit bevat vier kolommen: in kolom 1 staan de projecten, kolom 2 de mer-plichtige en in kolom 3 de mer-beoordelingsplichtige projecten en in kolom 4 de relevante besluiten. Houdt er rekening mee dat er meerdere projecten aan de orde kunnen zijn. Bijvoorbeeld een stedelijk ontwikkelingsproject (J11) met een WKO-installatie waarvoor een diepboring nodig is (B4). Dan geldt in ieder geval een plan-mer-beoordeling, want dan is er sprake van een kaderstellend plan.

Project-mer(beoordelings)plicht

Onder de Omgevingswet is de project-mer(beoordelings)plicht vereenvoudigd. Het onderscheid tussen de vormvrije m.e.r.-beoordeling en formele m.e.r.-beoordeling is komen te vervallen. De mer-beoordeling kent geen plandrempels meer. Het criterium is oprichting/aanleg, wijziging of uitbreiding van een project. Voor de mer-beoordelingsplicht geldt één procedure en een mer-beoordelingsbesluit. Alleen projecten die worden genoemd in kolom 3 van bijlage V Omgevingsbesluit zijn mer-beoordelingsplichtig. Het mer-beoordelingsbesluit hoeft niet apart te worden gepubliceerd, maar kan als bijlage worden toegevoegd aan het omgevingsplan of de omgevingsvergunning.

Klik hier voor meer informatie over de project-mer(beoordelingsplicht).

Notitie reikwijdte en detailniveau

In de notitie reikwijdte en detailniveau (NRD) geeft de initiatiefnemer inzage in de aanpak van het MER-onderzoek. Het opstellen en publiceren van de NRD is niet meer verplicht (vormvrij of uitsluitend op verzoek bij vergunningen), maar het afbakenen van reikwijdte en detailniveau blijft wel verplicht. De initiatiefnemer dient in ieder geval de relevante bevoegde gezagen en wettelijke adviseurs te raadplegen over de reikwijdte en detailniveau van het MER. Hoewel publicatie van de NRD niet verplicht is, wordt dit wel aanbevolen omdat een initiatiefnemer moet motiveren hoe met participatie is omgegaan. Met de NRD kan de initiatiefnemer alle belanghebbenden informeren over het doel, de aanpak en methoden die worden toegepast in het MER-onderzoek. In plaats van het publiceren van een aparte NRD kan de aanpak van het MER-onderzoek ook worden toegelicht in de startnotitie over het voornemen.

Mandatering bevoegd gezag

Het uitvoerende bestuursorgaan (B&W, GS, dagelijks bestuur waterschap) dient formeel gemandateerd te zijn door het bevoegd gezag (Gemeenteraad, PS, algemeen bestuur waterschap) voor het nemen van het mer-beoordelingsbesluit. Onder de Wet milieubeheer was dit niet nodig. Een omgevingsdienst kan ook gemandateerd worden om een mer-beoordelingsbesluit op te stellen en te nemen. Hiervoor is een formeel mandaat nodig van de gemeenteraad of Provinciale Staten. Het mer-beoordelingsbesluit kan tegelijk met de vaststelling van het ontwerpplan of ontwerpprogramma (of het ontwerp projectbesluit) worden genomen in de vergadering van B&W, GS of het dagelijks bestuur van het waterschap. Het mer-beoordelingsbesluit wordt met motivering opgenomen in het ontwerpplan, -programma, of het ontwerp projectbesluit.

Commissie voor de mer

Het advies van de Commissie voor de mer is alleen nog verplicht voor het toetsen van het plan-MER. Het advies voor de notitie reikwijdte en detailniveau (NRD) is facultatief. Ook is het niet meer verplicht om de Commissie mer te benaderen voor een advies over het MER voor een omgevingsvergunning (alleen op verzoek van initiatiefnemer). Bij complexe omgevingsvergunningen is dit overigens wel aan te raden om juridische zekerheid te hebben dat de vergunningsaanvraag en het MER stand houden bij de Raad van State. Het is voorts aan te raden om de Commissie mer ruim van tevoren (minimaal twee maanden) te benaderen voor een (toetsings)advies. De Commissie heeft tijd nodig om een werkgroep van specialisten samen te stellen.

Participatie

Participatie is onder de Omgevingswet een wettelijke verplichting. Een gemeente heeft een motiveringsplicht bij de vaststelling van de kerninstrumenten van de Omgevingswet. Het doel is om belangen en belanghebbenden te betrekken bij de besluitvorming over de fysieke leefomgeving en die te horen. Dit betreft niet alleen burgers, maar ook bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden. In het besluit moet helder worden verwoord hoe participatie heeft plaatsgevonden. Behalve toelichten wie erbij zijn betrokken en wat is opgehaald, gaat het vooral om wat er met het resultaat is gedaan. Ook in het kader van een omgevingsvergunning dienen initiatiefnemers de omgeving te betrekken bij de voorbereiding.

De gemeenteraad is verplicht om participatiebeleid vast te stellen. Hiermee kan een kader worden gecreëerd voor de wijze waarop milieueffectrapportage een volwaardige rol kan krijgen bij de besluitvorming over plannen en programma’s voor de fysieke leefomgeving. Participatie speelt met name een rol in de informele fase. In de formele besluitvormingsfase staat de mogelijkheid open voor inspraak, bezwaar en beroep voor belanghebbenden. Dit is geregeld in de Algemene wet bestuursrecht.

Voor meer informatie: zie de publicatie in ROmagazine (mei 2024) “Verplichtingen en aandachtspunten bij participatie, Wat gemeenten wel en niet kunnen onder de Omgevingswet”.

Monitoring

Een verplicht onderdeel van het plan-MER is het opnemen van een plan van aanpak voor het monitoren van de potentiële milieugevolgen van het plan of programma en de maatregelen om die effecten te beperken. Op grond van inzicht in de leemten in kennis en informatie dient daarbij ook rekening te worden gehouden met onvoorziene nadelige milieueffecten. Het bevoegd gezag dient het monitoringsprogramma op te nemen in het plan of programma. Hierbij kan worden aangesloten op en gebruik worden gemaakt van bestaande monitoringsystemen. De resultaten van de monitoring moeten elektronisch beschikbaar worden gesteld.

Andere termen milieueffectrapportage