RES ontregelt de ruimtelijke ordening van Nederland

Wie de Regionale Energie Strategie (RES) heeft bedacht, zal zich toch eens achter de oren moeten krabben. Overal in het land wordt de weg vrijgemaakt voor duizenden hectares zonnevelden. De ruimtelijke ordening wordt met de RES buiten werking gesteld. Van een integrale beoordeling van maatschappelijke opgaven is geen sprake. Het is tijd om deze ontwikkeling kritisch te volgen.

Dertig regio’s, een samenraapsel van gemeenten, provincies en waterschappen, hebben de opdracht een bijdrage te leveren aan het Klimaatakkoord van Parijs en hiervoor een plan op te stellen. In vrijwel alle RES-regio’s komt dat neer op het zoeken naar locaties voor de opwekking van duurzame elektriciteit, zon en wind dus. Goede landbouwgrond wordt uit de markt genomen, terwijl de landbouw ook zijn eigen transitieopgave heeft. Die vraagt ook ruimte. Windturbines dichtbij natuurgebied plaatsen wordt zonder enige terughoudendheid in overweging genomen. Duurzame energie gaat boven biodiversiteit. Hoezo stikstofcrisis?

Bijna alle RES-regio’s noemen als uitgangspunt de zonneladder: eerst zon-op-dak en dan pas zon-op-land. Die zonneladder is een zoethoudertje. Zon-op-dak blijkt een moeilijk verhaal. De algehele mineur in de landbouw in combinatie met de SDE+ regeling zorgen voor een pallet aan zonneparken die overal als paddenstoelen tevoorschijn komen. De SDE+ regeling is een perverse prikkel en verspilling van belastinggeld. De regeling zou alleen nog voor zon-op-dak open moeten staan.

Berno Strootman, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, maakt zich zorgen[1]. Wat gaat de RES betekenen voor de ruimtelijke kwaliteit van Nederland? Uit zijn berekeningen blijkt dat de Noordzee ruimte biedt voor 80-85% van onze elektriciteitsbehoefte. In de meeste RES-regio’s wordt ingestoken op kleine concentraties windturbines van 2 tot 8 stuks. Straks is overal in Nederland aan de horizon een windturbine te zien. Volgens Strootman een onaanvaardbare aantasting van de kwaliteit van ons landschap.

De RES onderwerpen aan een integrale beoordeling op de gevolgen voor milieu, natuur en landschap is niet verplicht. Want de RES is geen legitiem overheidsbesluit. Uiteindelijk moeten provincies en gemeenten de uitkomst van het RES-proces legitimeren door deze in hun omgevingsvisies op te nemen. Het alsnog uitvoeren van een milieueffectrapportage (MER) is dan mosterd na de maaltijd. Gelukkig heeft de Commissie voor de m.e.r. het initiatief genomen om samen met enkele overheden pilots te starten met MER.

Peter van de Laak
2 juli 2020

[1] Tijdschrift Milieu, Thema Energiestrategieën, juni 2020.